Gebruik je riolering correct!

De prijs van drinkwater bepaal je deels zelf

Als elke Nederlander het riool zou gebruiken waar het voor bedoeld is, dan zou het tarief van de rioolheffing (belasting) én van ons drinkwater minder hoog zijn dan nu het geval is. Dat is nogal een uitspraak, hè! Toch is het echt waar. Rioolwaterzuiveringsinstallaties en drinkwaterbedrijven moeten namelijk steeds meer moeite doen om middelen uit het rioolwater en oppervlaktewater te halen die er eigenlijk niet in horen te zitten. Zoals professor/hoogleraar drinkwatertechniek aan de TU van Delft Jan Peter van der Hoek zegt: “Wat er niet in zit, hoef je er ook niet uit te halen.”

De riolering is louter bedoeld voor grijs water (huishoudelijk afvalwater), zwart water (uit de toiletten) en regenwater. Maar de Nederlander spoelt van alles door het riool. Sommige mensen zien het toilet gewoon als een reserve pedaalemmer. Volgens de rioolspecialisten van Rioolprobleem Kwijt zijn verstoppingen door maandverbandjes en bundels tampons ‘normaal’. Ze kijken er niet meer van op. Dat doen ze nog wel als ze ondergoed, tandenborstels, handdoeken, boeken en mobiele telefoons tegenkomen. Sommige zaken verdwijnen bewust in ‘de pot’, andere vallen er per ongeluk in. Gootsteenafvoeren die vol zitten met frituurvet en voedselresten zijn ook usance. 

Zelf ontstoppen

Als de riolering dan ineens verstopt, is de paniek groot. Men probeert met de plopper de verstopping los te krijgen en/of hengelt met een gebogen kleerhanger in de afvoer naar obstakels. Als dat allemaal geen soelaas biedt, giet men ten einde raad maar een litertje chemische ontstopper door de afvoer. Dit is voor de gebruiker al gevaarlijk, maar voor de rioolspecialist - die in tweede instantie toch maar wordt opgetrommeld - al helemaal. “Zeker als mensen niet zeggen dat ze dat spul hebben gebruikt”, zegt Rioolprobleem Kwijt-vakman Leon Bonkestoter. “Dan ga je aan de slag en voor je het weet heb je het spul aan je handen of spettert het in je gezicht of erger nog, je ogen.”

Wat is chemische ontstopper?

In chemische ontstoppers zitten stoffen als zwavelzuur, kaliumhydroxide of natriumhydroxide. Al deze stoffen zijn sterk bijtend en zorgen bij contact met de huid of ogen voor brandwonden en blijvende littekens. De middeltjes bruisen en de damp die vrijkomt kan schade toebrengen aan ademhalingsorganen. Vanwege deze eigenschappen van chemische ontstoppers is het raadzaam om bij gebruik een veiligheidsbril te dragen en afstand te bewaren tot de gootsteen of het sanitair.

Hoe werkt chemische ontstopper?

De werking van chemische ontstoppers berust op het chemische proces dat luistert naar de naam hydrolyse. De middelen doen aangekoekt vuil, haren en vetten oplossen. Een rioolverstopping door deze materialen zou in theorie kunnen worden opgelost door een chemisch ontstoppingsmiddel, maar in de praktijk werkt het vaak niet zo. “Boven een verstopping staat altijd water, dus de ontstopper komt in dat water terecht en raakt zo verdund dat het zijn oplossende eigenschappen verliest”, zegt rioolspecialist Bonkestoter.

Middelen ook slecht voor je leidingen

Het gebruik van chemische ontstoppingsmiddelen is dus gevaarlijk. Niet alleen voor de mens, ook voor het sanitair en alle afvoerleidingen. Zeker als er verschillende producten door elkaar gebruikt worden. Mensen hebben de neiging om, als het ene product niet werkt, dan maar een ander middel te proberen. Dat is bijzonder onverstandig want de ingrediënten van de middeltjes reageren vaak zeer heftig met elkaar. Daarbij kan kokende en bijtende vloeistof uit de afvoer spuiten of spatten. Bovendien krijgen sanitair en leidingen het zwaar te verduren. Niet zelden komen rioolexperts verbrande en verwrongen leidingen tegen als resultaat van de chemische middelen.

Rampzalig voor het milieu

Het gebruik van chemische ontstoppers is dus niet aan te raden. Het kost je geld, het werkt niet, het is gevaarlijk en… het is ook nog eens slecht voor het milieu. En dat is een eufemisme, want chemische middelen in zijn algemeenheid zijn rampzalig voor het milieu. 

Chemische ontstoppers komen uiteindelijk namelijk in het riool terecht, in welke vorm dan ook. De reis van ons afvalwater zorgt er vervolgens voor dat we thuis geen 100 procent schoon water meer uit onze kranen krijgen! Maar voor het zover is, hebben de middelen al een ravage aangericht in de natuur.

De reis van het afvalwater

De inhoud van het riool komt na een lange reis door vele buizen aan bij een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Nadat het rioolwater is gezuiverd door middel van een uitgebreid proces wordt het geloosd op het oppervlaktewater. Onder oppervlaktewater vallen rivieren, kanalen, beekjes, meertjes, vijvers en de zee: water dat zich aan de oppervlakte bevindt dus.

Kosten worden verhaald op ons allemaal

Drinkwaterbedrijven gebruiken oppervlaktewater én grondwater om er drinkwater van te maken. Grondwater bestaat uit water dat via het oppervlaktewater en na regenval in de grond is gezakt. Als het water dat door rioolwaterzuiveringsbedrijven wordt geloosd op het oppervlaktewater verontreinigd is, raakt logischerwijs ook de bodem verontreinigd én dus ook het grondwater. Natuurlijk zuiveren drinkwaterbedrijven het opgepompte of aangezogen water nog eens, maar het wordt steeds moeilijker om alle middelen die niet in water thuishoren eruit te filteren. De kosten die met de steeds omvangrijkere vormen van zuivering gepaard gaan, worden uiteindelijk verhaald op ons allemaal, de gebruikers van het riool en water.

Vicieuze cirkel

Zowel rioolwaterzuiveringsbedrijven als drinkwaterbedrijven hebben steeds meer moeite om te garanderen dat het water dat we uit de kraan krijgen daadwerkelijk ontdaan is van alle schadelijke elementen. Chemicaliën, medicijnresten, microplastics en pfas zijn niet alle af te vangen in de zuiveringsprocessen. Al deze stoffen komen op verschillende manieren in het oppervlaktewater en in het grondwater terecht. Denk aan industrieel afvalwater, aan bestrijdingsmiddelen en kunstmesten die de agrarische sector gebruikt, maar dus ook aan het rioolwater dat we met z’n allen vervuilen. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van verontreinigd water die we moeten doorbreken, anders zijn de gevolgen op de lange termijn zeer, zeer ernstig.

Dwangsommen, boetes en sancties

Een en ander heeft als resultaat dat Nederland de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) zeer waarschijnlijk niet gaat halen. De KRW schrijft voor dat uiterlijk in 2027 al het water in Europa schoon en gezond is. Het oppervlaktewater, het grondwater en dus ook het kraanwater. De KRW is door het Europees Parlement aangenomen in 2000 en kent drie perioden van uitvoering. De laatste fase loopt vanaf dit jaar tot 2027. Als de richtlijn niet wordt gehaald per 2027 kan ‘Europa’ dwangsommen en boetes opleggen. Daarnaast kunnen - zoals ook in de stikstofcrisis - maatregelen worden opgelegd aan bedrijven of overheden, dan wel vergunningen worden onthouden. Concreet: overheden of bedrijven die geen lozingsvergunning krijgen totdat aan de richtlijn wordt voldaan. Dat kan allemaal ernstige gevolgen voor iedereen hebben natuurlijk, zoals bijvoorbeeld watertekorten.

Wat kunnen we eraan doen?

Alle Nederlanders kunnen een handje helpen om die KRW te halen. Geen oude medicijnen,  chemicaliën en vetten doorspoelen is een eenvoudige maatregel die we zelf kunnen nemen en geen pijn doet. Er zijn tal van faciliteiten waar we deze producten gratis kunnen inleveren. Rioolverstoppingen niet meer ‘oplossen’ met chemische ontstoppers hoort daar ook bij. Liever schakel je daarvoor een rioolvakman in. Dan weet je zeker dat het goed, snel en veilig wordt opgelost en het bespaart je veel tijd, frustratie en uiteindelijk ook geld. En ja, niet op de laatste plaats: het milieu.

Dan nog even dit…

Waar we als burgers ook rekening mee moeten gaan houden zijn de zogenaamde pfas (lees: peefas). Pfas staat voor poly- en perfluoralkylstoffen en dat zijn chemische stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. PFAS zijn onder meer water-, vet- en vuilafstotend en worden toegepast in blusschuim, waterafstotende impregneermiddelen (ook voor jassen en schoenen), smeermiddelen, verpakkingsmaterialen voor voedsel, blusschuim, anti-aanbaklagen van pannen, bakpapier, in kleding, andere textielproducten en cosmetica.

Pfas hebben een negatief effect op milieu en gezondheid. Sommige soorten pfas kunnen het immuunsysteem beschadigen of kanker veroorzaken bij mens en dier. Pfas breken niet af en hopen zich op in het lichaam. PFAS komen in het lichaam terecht via bijvoorbeeld de lucht, drinkwater en voedsel. Als burgers kunnen we ervoor waken de producten die we willen aanschaffen te controleren op de aanwezigheid van pfas en deze vervolgens juist niet te kopen, maar voor een alternatief kiezen. Anders hebben we straks ook te maken met een pfas-crisis. Daar kun je op wachten.